“Net na mijn echtscheiding voelde het alsof ik naakt over straat liep. Het gevoel dat jouw leven op straat lag. Alsof ik heb gefaald door gescheiden te zijn”, vertelt Annelies Bos. Meer dan tien jaar geleden scheidde de moeder van drie kinderen. Als psychosociaal werker hoort zij als ervaringsdeskundige regelmatig verhalen van gescheiden christenen aan. Cvandaag zocht de vrouw op in haar praktijk van Forestconsult in Houten.
Annelies stapte op jonge leeftijd in het huwelijksbootje. “Ik had nooit gedacht dat ik zou gaan scheiden.” Om de privacyredenen van haar kinderen en ex-man te beschermen wil ze niet veel over het proces voorafgaand aan haar echtscheiding kwijt. “In de loop der jaren zijn we elkaar kwijtgeraakt. Uiteindelijk heeft mijn ex-man voor een andere vrouw gekozen”, zegt de vrouw. “Ik heb zelf hard gewerkt om de scheiding te voorkomen, maar dat is dus niet gelukt.”
“Bij anderen in de huiskamer zie je leuke, complete gezinnetjes. Maar je eigen gezin is nooit meer compleet.”
Het is begrijpelijk dat je niet inhoudelijk op je echtscheiding wil ingaan. In sommige gezindtes is echtscheiding zo’n groot taboe dat het wordt doodgezwegen. Mocht jouw verhaal er zijn?
“Ja, en daar ben ik dankbaar voor. De mensen die dicht om mij heen stonden hebben mij ook nooit veroordeeld. Dat geldt ook voor mijn ex-partner. Natuurlijk ben ik ontzettend boos geweest over hoe alles verlopen is. Maar in het begin van het proces waren we nog niet los van elkaar. We hebben bovendien drie kinderen waar we verantwoordelijk voor waren. Langzamerhand kwam ik in een onthechtingsfase terecht en dat was heel pijnlijk.”
Je hebt eerder aangegeven dat er sprake was van een rouwproces. Wat bedoel je daarmee?
“Na een overlijden verlies je iemand aan de dood en bij een echtscheiding aan het leven. Vaak is de wond na een echtscheiding veel viezer. In zo’n proces is het heel moeilijk om over de ander te praten. Een gezin is gebroken en wordt nooit meer geheeld. Op een gegeven moment moet die werkelijkheid geaccepteerd worden. Daarbij speelt ook angst voor de toekomst mee. Onzekerheid en angst dat op een gegeven moment een ander jouw positie als ouder gaat vervangen.”
Wat is het aller pijnlijkste in dat rouwproces?
“De periode dat voor mij helder werd dat er niets meer aan te doen was en de afgrond niet meer ontweken kon worden. Er kwam toen een heel ingewikkeld proces op gang. Een fase waarin het nog te vroeg was om mijn verhaal met de buitenwereld te delen. In een tijd dat van alles nog onzeker is. En ook die fase erna was uiterst pijnlijk. Hoe ziet mijn toekomst eruit? Kan ik in mijn huis blijven wonen? Komt er nog voldoende geld binnen om voor mijn drie kinderen te zorgen? En dat terwijl de fundamenten van mijn leven aan gruzelementen waren. Er was nauwelijks tijd om na te denken over hoe ik mijn eigen leven zou oppakken.”
“Het moeilijkste vond ik de vakanties. Toen waren de kinderen drie weken lang weg. Het is heel belangrijk om die tijd creatief in te vullen.”
Heb je het idee dat wat er na een echtscheiding op gang komt wordt onderschat?
“Ja!”, antwoordt Annelies stellig. “Eerlijk gezegd geldt dit ook voor mezelf. Ik kwam een hele nieuwe wereld binnen. Het is niet voor niets dat sommige mensen zich na een echtscheiding volledig focussen op de kinderen en pas na een jaar of twintig als de kinderen uit huis zijn komt er ruimte voor hun eigen rouwproces. Daar komt nog bij dat je als gezin nooit meer compleet bent. Je kunt verdergaan in een nieuwe relatie, maar de echtscheiding blijft altijd terugkomen.”
Op wat voor momenten word je er bijvoorbeeld telkens mee geconfronteerd?
“Vakanties. Het kan superlang duren voordat een ex-partner reageert op datumvoorstellen, voordat je écht een vakantie kunt plannen. Dat kan heel veel frustratie opleveren. Waarom reageert iemand niet? Vanuit onwil? Of is het meer onmacht? Het scheelt heel veel als je weet waar het aan ligt. Denk ook aan familieshoots. Bij anderen in de huiskamer zie je leuke, complete gezinnetjes. Maar je eigen gezin is nooit meer compleet. En ondertussen lopen er allerlei loyaliteiten door elkaar. Het kan zomaar zo zijn dat je partner iets zegt over jouw kinderen waardoor je in een spagaat komt te staan Ook dat mag niet onderschat worden.
Als gescheiden ouder is het vaak alles of niets. Of je bent heel druk met de kinderen en alles wat daarbij komt kijken óf het is heel rustig. En als het rustig is, wat doe je dan met de overgebleven tijd? Kun je op een gegeven moment accepteren dat het zo is en ervan genieten? Het moeilijkste vond ik de vakanties. Toen waren de kinderen drie weken lang weg. Op een gegeven moment ging ik vakantiereizen leiden in het buitenland. Dan zie je nog eens wat en ben je meteen twee weken verder. Het is heel belangrijk om die tijd creatief in te vullen.”
“Psalm 37 heeft mij geholpen om met mijn boosheid naar God te gaan. Vaak nam de Heere die boosheid van mij weg.”
Welke gevolgen had de echtscheiding voor je geloofsleven?
“Ik durfde voor mijn scheiding niet veel over mijn geloof te praten. Het was nog kwetsbaar. Door de scheiding ben ik dichter bij God gaan leven. In een onzekere tijd waarin je niet weet hoe het leven er een half uur later voorstaat, blijft alleen Hij over. Psalm 37 heeft mij geholpen om met mijn boosheid naar God te gaan. Vaak nam de Heere die boosheid van mij weg.”
Annelies herinnert zich ook een voorbereidingsweek in de week voorafgaand aan een avondmaalsdienst. “Eerlijk gezegd hield ik mijn hart vast. Zou ik niet deel mogen nemen? Als er een moment was waarop ik dat nodig had, was dat toen wel. De ouderlingen bezochten mij voor een mooi pastoraal gesprek en repten er geen woord over. Aan het einde vroegen zij of ik nog vragen had. Ik vroeg hen of ik welkom was aan de avondmaalstafel. Vervolgens heeft één van de broeders gezegd: ‘Natuurlijk! Geen haar op mijn hoofd die daar aan denkt.’ Dat vond ik een hele fijne boodschap. Ik voelde me gezien en welkom bij God.”
Iemand zei na een echtscheiding eerder: het is alsof er met grote letters ‘zondaar’ op mijn voorhoofd staat sinds mijn scheiding. Is dit herkenbaar?
“Ik weet nog wel dat ik mij naakt heb gevoeld toen ik over straat liep. Alsof ik heb gefaald door gescheiden te zijn. Maar ik heb mensen ook horen zeggen: ‘het is een Godswonder dat we nog bij elkaar zijn.’ Dat vond ik heel eerlijk. Mensen doen vaak heel romantisch over een huwelijk, maar het is gewoon keihard werken. Dat heb ik mij achteraf meer gerealiseerd dan op het moment zelf. Je moet van het gedoe houden dat erbij komt kijken.”
“Zeg nooit: het overkomt mij niet. Er hoeft maar iets te gebeuren en het overkomt jou ook.”
Wat is één van de grootste lessen geweest die door je scheiding hebt geleerd?
“Zeg nooit: het overkomt mij niet. Er hoeft maar iets te gebeuren en het overkomt jou ook. Dat is echt een dun vliesje. Ik denk dat het heel belangrijk is dat mensen dit realiseren. Het huwelijk is niet iets onvoorwaardelijks en kan op een gegeven moment over zijn. Juist daarom is het belangrijk om te blijven praten. Elkaar op te zoeken. Als het ’s avonds niet lukt omdat het niet in de gezinsstructuur past, zoek andere momenten om even die connectie te maken. Verder raad ik gescheiden mensen zoveel mogelijk aan om mensen op te zoeken. Het kan zijn dat je oude vrienden verliest, maar focus je dan op een nieuw netwerk. En de uitdaging is ook om niet meteen naar een eerste liefde te zoeken, maar eerst op zoek te gaan naar jezelf. Kun je alleen zijn in plaats van daten als afleiding om je leegte op te vullen?”
Wat zou je op geestelijk en pastoraal terrein willen adviseren aan christenen die met echtscheiding in aanraking komen?
“Het is heel belangrijk dat je als pastoraal hulpverlener nakomt wat je hebt beloofd. Als je zegt: ‘ik kom een keer langs’ kun je het niet maken om een half jaar later nog altijd niet op bezoek te zijn geweest. Wie een echtscheiding heeft doorgemaakt is heel kwetsbaar op dat terrein. Als iemand vervolgens een afspraak niet nakomt of op z’n beloop laat ontstaat de indruk dat hij of zij niet van waarde is. Het kan goed zijn dat je als pastoraal werker of ouderling te druk bent. Maar beloof het dan niet. Of vraag per e-mail hoe het gaat. Dat is vaak al genoeg.”
In 2008 is Annelies Bos gestart met haar praktijk Forestconsult. Vanaf 2015 is zij zich meer gaan richten op scheidingsproblematiek. Samen met inmiddels zes andere collega’s richt zij zich op ouderschap na scheiding, parallel ouderschap en rouwen bij scheiding. Lees hier meer over haar werk.
Bovenstaand artikel kwam in 2020 tot stand en wordt ter inspiratie van lezers af en toe gedeeld op de sociale mediakanalen van Cvandaag.
Bronvermelding
Auteur: Jeffrey Schipper
Foto: cvandaag.nl
Website: cvandaag.nl
